هنر موزیک

آلبوم موسیقی «پرواز پرنده» با آهنگسازی و تنظیم مهدی عطاریان و خوانندگی مهدی قربانی، امیر محسنی و مهدی عطاریان موفق به دریافت مجوز از وزارت ارشاد شد. این آلبوم که تِمی عاشقانه دارد در قالب ۱۱ قطعه به نام‌های «حوای من»، «چقدر خوبه»، «هق هق»، «کابوس»، «چه فایده»، «شبای دلتنگی»، «بن بست»، «جدال نابرابر»، «کنار توأم»، «احساس غریب» و «بگو دلت از چی پره،» با ترانه‌هایی از آزیتا شهروش به اجرا در آمده است.

مهدی عطاریان خواننده و نوازنده گیتار کلاسیک، آکوستیک و الکتریک، کیبورد و فلوت، امیر حسین محمودی نوازنده ویولن و دانیال زمانی نوازنده ساکسیفون گروه اجرایی آلبوم را تشکیل می‌دهند. در تولید و ارائه این آلبوم، مؤسسه فرهنگی هنری «سفیر ندای ایرانیان» با مدیریت مجتبی تیموری، انجمن صنفی هنرمندان موسیقی ایران با مدیریت محمد اطیابی، استودیو تهران با مدیریت مازیار عطاریان، گرافیست مسعود کشاورز، عکاس حسین کریمی، مشاور تولید کلینیک ارتباطات دکتر ایمان فرهتی و بهزاد نوری همکاری داشته اند.

دست اندرکاران این اثر موسیقایی در توضیح عجیبی که پس از دریافت مجوز به رسانه‌ها ارائه داده اند، عنوان کرده اند: «تولیدکنندگانِ این تلاش کرده‌اند با ارائه اثری مقید به اصول موسیقی حرفه‌ای جای خالی آثاری از این دست را در بازار تولید موسیقی ایرانی پر کنند. عوامل تولید آلبوم پرواز پرنده معتقد هستند به دلیل نبود قانون کپی رایت در کشور، شرایط نامناسب در زمینه نشر آثار موسیقایی، هزینه‌های بالای پخش آثار در سایت‌ها و اپلیکیشن ها و شبکه‌های تلویزیونی، نبود امکان رقابت یکسان برای تمامی هنرمندان به منظور بهتر دیده و شنیده شدن آلبوم باید پیش از عرضه آن به خیلی از مسائل اندیشید تا از هدر رفت منابع مالی و هنری جلوگیری شود. به همین منظور در نهایت با وجود پیگیری‌های بسیار تصمیم بر این شد که پخش قطعات این آلبوم به زمان مناسبی موکول شود.»

به گزارش خبرگزاری مهر، همزمان با جشن‌های پیروزی انقلاب اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به مناسبت چهل سالگی انقلاب اسلامی ترانه‌ای را به صورت ویدئو کلیپ با عنوان «چهل سالگی» تولید و منتشر کرد. در این ویدیو کلیپ دستاوردهای کشور در حوزه ICT و فناوری فضایی در قالب تصاویری به نمایش درآمده است.

ترانه این ویدیو کلیپ توسط مسیحا منفرد سروده شده و سازنده موسیقی آن فربد یزدانفر است و شاهین آرین به عنوان خواننده در این ویدیو کلیپ حضور دارد.

شاهین آرین خواننده با سابقه کشور پیش تر کنسرت هایی را در تهران و سایر شهرهای ایران برگزار و آلبوم «سایه روشن» را در بازار موسیقی کشور منتشر کرده است. قطعاتی چون «تهران» و «هوای عاشقی» از جمله آثار این خواننده هستند.

به نقل از روابط عمومی خانه موسیقی، غلامعلی علمشاهی رئیس کانون ناشران خانه موسیقی گفت: کنسرت آنلاین هیچ توجیه اقتصادی نداشته و صرفاً برای فراموش نشدن هنرمندان برگزار می‌شود. این کنسرت‌ها برای مخاطب جذابیت لازم را ندارد کما اینکه می‌بینیم تمدید هم نمی‌شود.

وی درباره وضعیت اجراهای موسیقی در دوران کرونا گفت: در چند سال اخیر فعالیت‌های اقتصادی موسیقی بیشتر به سمت اجراهای صحنه‌ای رفته است و انتشار آثار به صورت فیزیکی هم بسیار کم شد. متأسفانه با شیوع ویروس کرونا اجراهای صحنه‌ای از اسفندماه متوقف شد و معیشت قشری که از راه اجرای موسیقی ارتزاق می‌کردند با مشکل جدی مواجه شده است و دولت هم تاکنون کمکی به این قشر نکرده است.

علمشاهی درباره اجرای کنسرت‌های آنلاین و همچنین گردش اقتصادی این کنسرت‌ها گفت: به نظر من کنسرت آنلاین هیچ توجیه اقتصادی ندارد و صرفاً برای فراموش نشدن هنرمندان برگزار می‌گردد. این آثار را از اینترنت هم می‌توان آنها را دانلود کرد و شنید، این کنسرت‌ها برای مخاطب جذابیت لازم را ندارد کما اینکه می‌بینیم تمدید هم نشد. کنسرت آنلاین یک پدیده گذرا است و اتفاق خاصی نمی‌افتد. کنسرت آنلاین شور و هیجان مخاطب را همراه ندارد و هنرمندانی هم که این کنسرت‌ها را اجرا می‌کنند آنچنان عوائد مالی برایشان ندارد بنابراین فکر نمی‌کنم با تداوم آن اتفاق خاصی در چرخه موسیقی رخ بدهد.

رئیس هیأت مدیره کانون ناشران درباره وضعیت نشر آثار موسیقی در دوران کرونا گفت: در چند سال اخیر وضعیت بسیار بدی را در نشر آثار موسیقی داشتیم و در دوران کرونا هم این مساله به مراتب بدتر شد و به یک فاجعه تبدیل شده است. در نشر هیچ اتفاق خاصی نیفتاد و آثار آن‌چنانی در دوران کرونا منتشر نشده است، فقط هنرمندان باز هم برای اینکه فراموش نشوند کارهایی را در فضای مجازی منتشر کردند. از اینها گذشته مردم آنقدر در حال حاضر گرفتار مشکلات معیشتی و خبرهای انتشار ویروس کرونا هستند که فکر می‌کنم موسیقی هم برایشان جذابیتی ندارد.

علمشاهی درباره نقش دولت در حمایت از فعالان حوزه موسیقی گفت: متأسفانه شعارهای زیادی در سال‌های اخیر داده شده که هیچکدام از آنها جامه عمل نپوشیده است. دولت هیچ بودجه‌ای را برای حمایت از هنرمندان موسیقی قرار نداده است. هنرمندان موسیقی از همه هنرها بیشتر آسیب دیده است اما هیچ حمایتی از سوی دولت نمی‌شود. در حال حاضر شاخه‌های زیادی هستند که از طریق اجرای صحنه‌ای ارتزاق می‌کردند ولی همه نشسته‌اند و بیکار مانده‌اند.

وی افزود: ظاهراً دولت موسیقی را به رسمیت نمی‌شناسد که هیچ حمایتی نمی‌کند. نمونه اش اجاره سالن‌ها که همیشه بالا بوده و هیچ کمکی نمی‌شود یا برای همین نشر فیزیکی محدود هیچ سهمیه کاغذی یا کمکی در اختیار ناشران قرار نمی‌گیرد. در بحث کپی رایت هم در صدا و سیما و رسانه‌ای مانند «رادیو آوا» کلیه آثار شرکت‌های خصوصی از صبح تا شب پخش می‌شود ولی یک ریال به صاحبان آثار پرداخت نمی‌شود.

رئیس هیأت مدیره کانون ناشران در پایان سخنانش گفت: باید از فعالیت‌های مدیرعامل و هیئت مدیره خانه موسیقی برای حمایت از هنرمندان تشکر کنم که مسأله‌ای مانند پرداخت بیمه سه ماهه هنرمندان با پیگیری‌های خانه موسیقی محقق شد. می‌دانیم خانه موسیقی تلاش خود را برای حمایت از هنرمندان انجام می‌دهند و امیدواریم این مشکلات را همچنان بازتاب دهند تا دولت برای هنرمندان کاری انجام دهد.

به گزارش خبرنگار مهر، آلبوم «با من بخوان» به آهنگسازی حسام ناصری و خوانندگی علیرضا قربانی مشتمل بر ۱۰ قطعه که تعدادی از آنها پیش از این در اجراهای زنده و تک آهنگ به گوش شنوندگان رسیده بود، منتشر شد. این در حالی است که در این آلبوم چند قطعه جدید از پروژه «با من بخوان» به چشم می‌خورد.

«میدانی تو» با شهر ابوسعید ابوالخیر، «عاشقانه نیست» با شعر اهورا ایمان، «دلم گرفته» با شعر مریم مروج، «آمد خزان» با شعر مولانا، «الله مزار» با شعر محمد ابراهیم جعفری، «بوی گیسو» با شعر واقف لاهوری، «روزگار غریب» با شعر احمد شاملو و حمید خلف بیگی، «پل» با شعر احمد امیر خلیلی، «باغ اهورایی» با شعر حسین منزوی و «از خون جوانان» با شعر و آهنگ عارف قزوینی قطعاتی هستند که در آلبوم «با من بخوان» گنجانده شده‌اند.

حسام ناصری نوازنده پیانو و سازهای الکترونیک، سامان صمیمی – میثم مروستی – نیلوفرمحبی – امین عطایی – نگار فرجی (سولیست قطعه ۳) نوازندگان ویولن، میثم مروستی – امین عطایی نوازندگان ویولا، مهرداد عالمی – پانیه کازرونی نوازندگان ویولا، حسام صدفی نژاد نوازنده ابوا، سامان صمیمی نوازنده کمانچه، پویا سرایی نوازنده سنتور، میلاد محمدی نوازنده تار و سه تار، آرشاک ساحاکیان نوازنده دودوک، سعید نودهی نوازنده دوتار، زکریا یوسفی نوازنده سازهای کوبه‌ای، مهگل صفدری – نگین گودرزی – نگار فرجی هم خوان، آرش پاکزاد میکس و مسترینگ گروه نوازندگان و فنی آلبوم «با من بخوان» هستند که مراحل ضبط آن در استودیو «تم» توسط مازیار مرتاضیه – استودیو «شهر صدای پارسیان» توسط حامی حقیقی و استودیو «نواک» توسط حسام ناصری انجام گرفته است.

سید علی اصغر رضوی مدیر پروژه، سحر فروزان مشاور پروژه، مهسا نعمت مدیر اجرایی، وحید لشگری روابط عمومی، آیدا افتخاری دستیار اجرایی، احسان عباسی طراح گرافیک، محمد مرادی عکس روی جلد گروه اجرایی آلبوم «با من بخوان» که توسط موسسه فرهنگی هنری «آهنگ اشتیاق» منتشر شده را تشکیل می‌دهند.

این آلبوم در ادامه پروژه «با من بخوان» است که آثار و اجراهای آن در سال ۹۸ با استقبال مخاطبان مواجه شد. علیرضا قربانی این کنسرت‌ها را در تهران و شهرهای مختلف روی صحنه برد. این در حالی است که اجراهای «با من بخوان» در شهر تهران طی ۴۳ سانس در بهار و تابستان روی صحنه رفت و قرار بود که این اجراها با رپرتوار متفاوت طی حدود سی سانس هم در فصل زمستان روی صحنه برود اما حادثه هواپیمای اوکراینی و در ادامه شیوع ویروس کرونا باعث شد تا فقط یک سانس از این کنسرت‌ها در ماه اسفند برگزار شود. این در حالی بود که تور اجراهای «با من بخوان» هم در شهرهای مختلف ایران روی صحنه رفت اما تور داخلی و بین‌المللی این پروژه به دلیل شیوع ویروس کرونا در زمستان سال گذشته و بهار امسال لغو شد.

آلبوم «با من بخوان» بر اساس مجوز شماره ۱۳۹۸-۶۳۶۹ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شماره واسپاری کتابخانه ملی ایران با شماره ۲۸۸۱۳ برای موسسه فرهنگی هنری «آهنگ اشتیاق» در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

«بر سماع تنبور» با همراهی کیخسرو، تهمورس و سهراب پورناظری، «سوگواران خموش» به آهنگسازی پژمان طاهری، «جلوه گل» با همراهی داریوش طلایی و جمشید شمیرانی، «از خشت و خاک» با موسیقی صادق چراغی، «رسوای زمانه» به آهنگسازی همایون خرم، «رفتم و بار سفر بستم» با همراهی کامبیز روشن روان، «من عاشق چشمت شدم» به آهنگسازی فردین خلعتبری، «حریق خزان» به آهنگسازی مهیار علیزاده، «روی در آفتاب» با همراهی صادق چراغی، «دخت پری‌وار» به آهنگسازی مهیار علیزاده، «افسانه چشم‌هایت» به آهنگسازی مهیار علیزاده و «فروغ» به آهنگسازی مهیار علیزاده برخی از آثاری هستند که تاکنون به خوانندگی علیرضا قربانی در قالب آلبوم منتشر شده‌اند.

«وطن نامه» با همراهی گروه «سایه مهر»، «عقیق» با تنظیم کارن همایون فر، «چهارراه استانبول» به آهنگسازی سامان صمیمی و علیرضا قربانی، «خانه آبی» به آهنگسازی پیمان خازنی، «لیلا» به آهنگسازی ستار اورکی، «عشق آسان ندارد» به آهنگسازی ستار اورکی، «نیست شو» به آهنگسازی حسام ناصری، «هم گناه» به آهنگسازی علیرضا افکاری، «سرکوب» به آهنگسازی آرش گوران، «َشروع ناگهان» به آهنگسازی علیرضا افکاری، «خیال خوش» به آهنگسازی علیرضا افکاری از جمله تک آهنگ‌هایی هستند که از علیرضا قربانی پیش روی شنوندگان قرار گرفته است.

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: حاشیه‌های ریز و درشت موسیقی در ایران انگار تمامی ندارد، گویی این حاشیه‌ها در هر دوره مدیریتی به نسبت سیاست‌های فرهنگی و سیاسی دولت‌ها دائم در تغییرند و قصد فروکش هم ندارند. حالا شما فکر کنید در این گذر و لابیرنت پر رمز و راز که وابسته به بسیاری از اماها و اگرهای رسانه‌ای و غیر رسانه‌ای - هنری و غیر هنری و سیاسی و غیر سیاسی است، سر و کله یک ویروس چغر بد بدن به نام «کرونا» هم پیدا شود و در هزارتوی حاشیه‌های موسیقی که همانند فوتبال دائم در حال تولد و تکثر است، خود را به اهالی موسیقی تحمیل و بر روند اتفاقات مسلط شود.

در چنین شرایطی این صاحبان آثار و تولیدکنندگان بازار موسیقی هستند که به تنهایی برای این پیکره آسیب‌پذیر تعیین تکلیف می‌کنند. فرآیندی که برای هدایت و راهبری آن مدیریتی لازم است تا ضمن حفظ روحیه تعامل با فعالان موسیقی، شرایطی را فراهم آورد که اوضاع لااقل از آنچه هست، بدتر نشود.

واقعیت این است که فضای فعالیت‌های فرهنگی و هنری کشور از ابتدای سال ۹۹ به سمت و سویی رفته است که فعالان حوزه‌هایی چون سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی در تلاشند تا خوب یا بد چراغ صنف‌شان را روشن نگه دارند تا همان یک ذره امیدی که برایشان در این شرایط نامتعادل باقی مانده تبدیل به ناامیدی نشود. بماند که تصمیم‌گیری‌های عجیب و غریبی که بر مبنای آن ویروس کرونا اخلالی در برگزاری مسابقات کشتی به‌وجود نمی‌آورد اما اجرای نمایش و اکران فیلم را غیربهداشتی قلمداد می‌کند، چه ضررهای ویرانگری به هنرمندان وارد کرده است!

اما همچنان از یک سو هنرمندان تئاتر در تالارهای نمایشی مختلف و از سویی دیگر سینماگران در حوزه‌های مختلف تولید، اکران و سریال‌سازی مشغول کارند و با اینکه می‌دانند شرایط اقتصادی در روزهای کرونایی تقریباً به طور کامل چرخه اقتصادی هنر را از کار انداخته، اما با همان نیمچه امید فضایی را فراهم آورده‌اند تا ضمن رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی، میزبان مخاطبان باشند.

حوزه موسیقی اما به‌کل شرایط متفاوتی داشته است؛ غیر از برگزاری چند کنسرت آنلاین در اوایل روزهای شیوع بیماری کووید ۱۹ و البته فعالیت‌های نصفه نیمه ارکسترهای دولتی در تالار وحدت به بهانه‌های مختلفی که اصلاً هم برنامه مشخصی از سوی بنیاد رودکی برای آنها اعلام نشده، باقی فعالیت‌ها در حوزه موسیقی به طور کامل تعطیل شده و صاحبان سرمایه در این بخش ترجیح می‌دهند به بهانه حفظ سلامتی مخاطبان، از برگزاری کنسرت خودداری کنند؟

اما آیا واقعاً موضوع سلامتی تماشاگران در میان است؟ آیا موضوع هزینه برگزاری کنسرت‌ها و سود کم اجراهای زنده با ظرفیت حداقلی تماشاگر بهانه‌ای برای توقف فعالیت هنرمندان این عرصه نشده‌است؟ پس در این میان آن دسته از هنرمندانی که در فضای موسیقی پاپ فعالیت نمی‌کنند چه شرایطی را تجربه می‌کنند که حتی در روزهای غیر کرونایی هم از کمترین میزان حمایت تهیه کنندگان و فضای دولتی بهره مند بودند؟

این موارد و بسیاری از اما و اگرهای دیگر موجب شد تا در این روزهای کرونایی به سراغ محمد اله یاری فومنی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برویم و با او درباره برخی از ابهامات در حوزه موسیقی و البته فعالیت این مجموعه دولتی در روزهای کرونایی و ایام منتهی به درگذشت استاد محمدرضا شجریان که روزهای پر بحران و پرالتهابی برای همه فعالان موسیقی بود، پرسش‌هایی را مطرح کنیم. پرسش‌هایی که اگرچه با پاسخ مشروح و صریح یک مدیر دولتی همراه بود اما به نظر می‌آید باید روشنگری‌های بیشتری درباره بخش‌هایی از آن صورت بگیرد.

محمد اله یاری فومنی که خرداد ماه سال گذشته وارد دفتر موسیقی وزارت ارشاد شد، در یک گفتگوی یک ساعته خود با خبرگزاری مهر، ضمن تشریح فعالیت‌های این مجموعه حساس و پرالتهاب از حاشیه‌ها و اتفاقات مرتبط با حوزه مدیریتی خود در ماه‌های کرونایی سخن گفت.

بخش اول گفتگوی مشروح خبرگزاری مهر با محمد اله‌یاری فومنی را در ادامه می‌خوانید؛

* موسیقی ایران طی هفته‌های گذشته یا بهتر بگویم ماه‌های گذشته به دلیل وخامت شرایط جسمی استاد محمدرضا شجریان و در نهایت درگذشت این هنرمند، شرایط پرالتهابی داشت، شرایطی که به دلیل اهمیت و جایگاه هنری این هنرمند فقید موسیقی ایرانی تقریباً بخشی از جامعه را هم تحت‌تأثیر خود قرار داد، بد نیست ابتدا و قبل از اینکه وارد پرسش‌های محوری این گفتگو شویم، درباره اقدامات جنابعالی و همکارانتان در دفتر موسیقی و معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون مدیریت این شرایط و برنامه‌ریزی برای بدرقه استاد شجریان، توضیحاتی را ارائه دهید.

من قبل از پاسخ به این پرسش شما باید اول به این نکته اشاره کنم که امیدوارم راه استاد شجریان توسط شاگردان ایشان و سایر هنرمندان عرصه موسیقی تداوم پیدا کند و ما شاهد گسترش فرهنگ و هنر ایرانی در اقصی دنیا باشیم. در ارتباط با اقداماتی که در مجموعه معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای مرحوم شجریان صورت گرفت، باید بگویم اواخر سال گذشته که حال ایشان رو به وخامت گذاشت معاونت امور هنری به صورت متمرکز و مستمر با بیمارستان جم و مجموعه کادر پزشکی در ارتباط و در جریان احوالات استاد بود و در این زمینه هم پیگیری‌هایی را انجام می‌داد. ما در همین چارچوب پیش‌بینی‌هایی را هم در داخل وزارتخانه و در سطح عالی با شخص آقای وزیر در رابطه با مسائلی چون روند درمانی استاد شجریان، پیگیری موضوع از وزارت بهداشت و نحوه حمایت‌های ارشاد از خانواده محترم استاد داشتیم.

گفتگوهایی هم با همایون شجریان در اوایل سال جاری صورت گرفت و تمایل خودِ خانواده این بود که چنانچه استاد شجریان به رحمت خدا رفتند، تدفین در توس انجام پذیرد، از طرف وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون هنری هم گفتگوها و مکاتباتی با نهاد ریاست جمهوری و وزارت میراث فرهنگی صورت گرفت تا مجوزهای لازم در ارتباط با خاکسپاری استاد شجریان در جوار آرامگاه فردوسی اخذ شود.

در این زمینه هم موافقت‌های لازم گرفته شده و هماهنگی‌ها هم با آقای همایون شجریان صورت پذیرفت. علاوه بر اینها، گفتگوها و جلسات ادامه داشت و در هفته منتهی به فوت استاد شجریان این پیگیری‌ها و جلسات با نهادهای بیرونی، خانواده استاد، خانه موسیقی، کادر پزشکی بیمارستان تداوم پیدا کرد.

بعد از ضایعه درگذشت استاد هم ما در ارتباط با تغسیل و تشییع در بهشت زهرا و انجام امور خاکسپاری در شهر توس پیگیرهای مستمری با مجموعه استانداری خراسان رضوی، خانواده استاد شجریان، خانه موسیقی و نهادهای مرتبط داشتیم. ما در زمینه اعزام هنرمندان به مشهد و اقامت و حضور هنرمندان در مراسم تدفین و نهایتاً بازگشت هنرمندان به تهران کارهایی را انجام دادیم که مراسم برگزار شده تا آنجا که در وظیفه ما بود در شأن مرحوم شجریان بوده باشد. چرا که تمامی این کارها در تکریم جایگاه و قدردانی از تلاش‌های ایشان بوده است.

یکی از سازهای سنتی موسیقی ایرانی ساز سنتور می باشد که با صدای دلنشینش افراد زیادی را جذب خود می کند . که صدای بسیار دلنشینی دارد که هر کسی را مجذوب خود میکند ، در ادامه این مطلب به بررسی تاریخچه و جزئیات ساخت این ساز و نوازندگان معروف آن پرداخته ایم.

این ساز را که قدمت طولانی در ایران دارد و به احتمال زیاد از ایران به کشورهای دیگر راه یافته به نام هایی دیگری مانند ، در کشور چین «یان-کین»، در اروپای شرقی «دالسی مر»، در انگلستان «باترفلای»، در آلمان و اتریش «مک پر»، در هند «سنتور»، در کامبوج «فی» و در امریکا «زیتر» می نامند که تشابهات و تمایزاتی با یکدیگر دارد. در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک شما را با تاریخچه این ساز و هر آنچه باید درباره این ساز بدانید ، آشنا می کنیم.

همه چیز درباره ساز ایرانی سنتور

تاریخچه سنتور

از دوره های آشوری و بابلی (669 قبل از میلاد) تصاویر و حکاکی هایی به جا مانده که نشان می دهد در آن افراد سازی شبیه ذوزنقه و همانند سنتور را با یک طناب و یا نخ به گردن خویش آویخته اند و با آن می نوازند.

مشخص نیست سنتور ابتدا در کدام کشور استفاده می شده اما آنچه از شواهد حاکی است نشان دهنده آشنایی ایرانیان قبل از اسلام با این ساز بوده اند و به آن «کونار» می گفتند. عبدالقادر مراغه ای بعد از اسلام «ساز» یا «طوفان» را که شبیه سنتور امروزی بود معرفی کرد که تفاوت آن با سنتور بستن یک سیم برای هر صدا و کوک نمودن آن با جابه جایی خرکها بود.

قدمت آثار کشف شده نشان می دهد که این ساز از ایران به کشورهای دیگر منطقه راه یافته است و در دیگر کشورها به نام های مختلفی نامیده می شود مثلا در کشور چین آن را «یان-کین»، در اروپای شرقی «دالسی مر»، در انگلستان «باترفلای»، در آلمان و اتریش «مک پر»، در هند «سنتور»، در کامبوج «فی» و در امریکا «زیتر» می نامند البته این ساز در این کشورها با تفاوت هایی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی نواحی ارمنستان و گرجستان ساز سنتور رواج زیادی دارد .

امروزه یان-کین یا همان سنتور چینی به عنوان ساز ملی چین شناخته می شود اما بر اساس دست نوشته های قدیمی در سلسله امپراتوری مین (سالهای 1368 تا 1644 هـ. م) به علت رفت و آمدهای زیاد بین چین و خاورمیانه، این ساز از طریق دریا از فارس به چین انتقال پیدا کرده است و ابتدا در استان ساحلی کانتون نواخته می شد و سپس به سراسر چین راه پیدا کرده است.

یکی از دانشمندان موسیقی ترکیه به نام رئوف یکتا بیگ در دایره المعارف لاوینیاک نوشته که سنتور از آلات موسیقی قدیم یهودیان است. در دایره المعارف موسیقی لاروس نیز آمده است که سنتور سازی بوده که یهودیان بسیار به آن علاقه داشته اند.

قبل از آغاز دوره قرون وسطی سنتور به اروپا راه پیدا نمود و افراد زیادی را مجذوب خود کرد . مسیحیان اروپایی که به موسیقی و هنر علاقه وافری داشتند به تکمیل این ساز پرداختند و سازهایی مانند پیانو که سلطان سازهاست از آن به وجود آمد .

تاریخته ساز سنتور در ایران

اجزای تشکیل دهنده ساز سنتور

یکی از سازهای زِهی- ضربه ای (مضرابی) سنتور (SanToor) است که شکل کاملاً منظم و هندسی دارد . این ساز ساخته شده از یک جعبه تشدید صدا به شکل ذوزنقه است که بلندترین ضلع موازی آن نزدیک به نوازنده و دو ضلع با طول برابر، دو ضلع موازی را به شکل مورب قطع می کنند. بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی 90 سانتی متر و کوچک ترین ضلع (دور از نوازنده) 35 سانتی متر و اضلاع مورب کناری 38 سانتی متر می باشند.

این جعبه 8 تا 10 سانتی متر ارتفاع دارد و تمام سطوح آن از چوب گردو و سرساخته شده است . دو حفره به شکل گُل روی سطح سنتور وجود دارد که نقش زیادی در زیبایی ساز، در نرمی، لطافت و شفاف شدن صدای سنتور دارد. سنتور یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است که محدوده صدادهی آن بیش از 4 اکتاو است. سنتور صوتی شفاف و بلورین دارد و قابلیت تکنوازی و هم نوازی از ویژگی های آن است .

دو ردیف پل (پایه)های چوبی به نام «خَرَک» بر روی نقاب (سطح فوقانی سنتور) قرار دارد. خرک های سمت راست به کناره راست ساز نزدیک هستند و خرک های سمت چپ با کناره چپ اندکی فاصله دارند.

به فاصله بین هر خرک ردیف چپ تا کناره چپ ساز «پشت خرک» می گویند. در هر ردیف 9 خرک قرار دارد که فضای سنتور را به 4 قسمت تقسیم می کند . هر قسمت با توجه به جنس سیم های گذرنده از روی این خرک ها، وظیفه تولید دامنه معینی از صداها با بسامد معین را دارد.

کوک کردن سنتور امری دشوار و زمان بَر است زیرا در سنتورهای امروزی چهار رشته سیم از روی هر خرک عبور نموده است که باید دقیقاً یک صدا کوک شوند و حتی چنانچه درنمناک اشاره شده است اگر یکی از این چهار سیم روی یک خرک صدایش با بقیه سیم ها تفاوت اندکی داشته باشد ، صدای آن نت کاملاً اشتباه می شود .

هر سیم در سطح جانبی یا کلاف راست سنتور به یک گیره به نام «گوشی» پیچیده شده که این گوشی توسط وسیله ای به نام «چکش» یا «کلید» سنتور، قابلیت چرخش دارد و این ویژگی سبب شده که طول سیم تغییر کند و بسامد آن نیز تغییر یابد ، در طرف دیگر نیز هر سیم توسط یک قلاب به زائده ای به نام «سیم گیر» متصل می شود.

انواع سازهای موسیقی ایرانی را بشناسید

بربط (عود)

از اجزای تشکیل دهنده ساز می توان اشاره به لیست زیر کرد:

• صفه رو
• خرک و سیم گیر
• دسته
• شیطانک
• سرپنجه
• پل
• گوشی ها

بربط از دیگر آلات موسیقی ایرانی می باشد که در زبان عربی آن را عود نامیده اند. این ساز جزو سازهای زهی مضرابی مقید می باشد که در ساختش از نایلون یا زه ، چوب و استخوان استفاده شده است.عود از آن دسته سازهای قدیمی و مهم ایران محسوب می شود که شامل 10 وتر بوده دو به دو باهم به طور هم صدا کوک می شوند.

بربط نزدیک به دو اکتاو وسعت دارد و نکته نویسی آن کلید سل خط دوم و گا ها باکلید فا خط چهارم انجام می شود.

ساز نی

جنس این ساز بادی کهن از گیاه نی به طول شش گره و هفت بند می باشد به خاطر همین به آن نام نی هفت بند نیز داده اند زمانی که این ساز نواخته می شود از دهانه آن هوا وارد شده و با انگشت گذاری روی سوراخ ها و تغییر فشار هوا صدا های متفاوتی ایجاد می شود وسعت معمول این ساز معروف تقریبا دو اکتاو و نیم می باشد.

وسعت نی چهار منطقه صوتی تقسیم می شود که آن چهار منطقه شامل صدای اوج ، صدای بم و بم تر ، صدای غیث و صدای پس غیث می باشد کلید سل خط دوم نیز نت نویسی آن را بر عهده دارد.

ساز قیچک

اجزای اصلی و تشکیل دهنده ساز قیچک:

• دسته
• پوست
• گوشی ها
• کاسه
• سرپنجه
• سیم گیر
• شیطانک
• خرک

یکی دیگر از ساز های زهی قیچک میباشد که جزو سازهای آرشه ای مقید می باشد و در ساخت آن فلز،چوب و پوست استفاده شده است. طرز نواختن این ساز همانند ساز کمانچه است و در موسیقی نقاط مختلف کشورمان ایران به کار می رود . تقریبا دارای 56 سانتی متر طول می باشد ، کوک سیم های سوم و چهارم قیچک در مقام های متفاوت قابل تغییر است و کوک سیم های قیچک معمولی به شکل پنجم های پایین رونده است .

حدود 2 اکتاو وسعت صوتی آن بوده و به دلیل نداشتن دستان بندی قابلیت اجرا در تمام فواصل موسیقی ملی ایرانی را دارد . نت نویسی قیچک آلتو و معمولی به وسیله کلید سل خط دوم و قیچک باز با کلید فا خط چهارم می باشد.

انواع آلات موسیقی ایرانی و اجزای تشکیل دهنده آنها

ساز قانون

ساز قانون تشکیل شده است از اجزایی همچون:

• پوست
• گوشی ها
• سیم گیر
• پل
• سوتی
• پرده گردان
• کلید کوک
• خرک
• صفه رو
• شیطانک

ساز قانون نیز از آن دسته سازهای ایرانی زهی مضرابی مطلق میباشد که به شکل ذوزنقه ای قائم الزاویه است که به وسیله پوست ، چوب ، استخوان ، فلز و زه ساخته شده است. روش نواختن این ساز توسط نوازنده در حالتی است که ضلع بزرگتر آن روی میز یا پای نوازنده و به سمت او قرار دارد و با دو انگشت سبابه دست چپ و راست مجهز به مضراب نواخته می شود.

به طور معمول شامل ابریشم روکش دار یا نایلون ، 82 وتر از جنس زه می باشد که در بخش بم وترهای فلزی روکش دار مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر آنها در قسمت بم ، تکی و یا دوتایی در گروه های سه تایی با یکدیگر هم صدا کوک می شوند.

صدای قانون در ایران تقریباً سه اکتاونیم وسعت دارد و نت نویسی آن روی دو حامل انجام می شود برای تقریبا یک اکتاو از صدا های بم با کلید فا خط چهارم و بقیه با کلید سل خط دوم صورت می پذیرد.

دف،دایره،دایره زنگی

اجزای تشکیل دهنده ی دف

• شستی
• حلقه ها
• گل میخ
• کمانه
• پوست

یکی دیگر از ساز های کوبه ای دف نام دارد که با استفاده از پوست، چوب، فلز ساخته می شود. بدنه ی آن به شکل دایره و حدودا دهانه ای به قطر 60سانتی متر دارد.در فاصله های معین حلقه های فلزی در طول جداره ی داخلی دف تعبیه شده است.

هم خانواده های دف

دایره:دایره نوع مجلسی و کوچک تر دف است.

دایره زنگی:این ابزار دایره ای شکل، دارای یک کمانه ی چوبی می باشد که در امتداد جدار کمانه و در فاصله ی نزدیک شکاف هایی به وجود آمده است و در درون آنها سنج های کوچک مضاعفی کار گذاشته شده است.

کمانچه

اجزای اصلی کمانچه:

• گوشی ها
• پایه
• دسته
• سرپنجه
• خرک
• شیطانک
• سیم گیر
• کاسه طنینی
• پوست

کمانچه نیز جزو آلات موسیقی ایرانی و متعلق به ساز های زهی آرشه ای مقید می باشد که از استخوان، پوست، چوب و فلز در ساخت آن استفاده شده است. طول آن تقریبا 75 سانتی متر از پایه فلزی تا صراحی است .نواختن این ساز در حالت نشسته و به صورت عمودی در دست چپ نوازنده انجام می شود .

چنانچه بخش فرهنگ و هنر نمناک اشاره میکند انگشتان دست چپ نوازنده در طول دسته حرکت کرده و به وسیله آرشه با دست راست، حرکات رفت و برگشت بر روی سیم ها به صورت افقی کشیده می شود. کمانچه شامل چهار سیم فلزی با ضخامت های مختلف می باشد.

حدودا 3 اکتاو وسعت معمول این ساز می باشد . نت نویسی کمانچه با کلید سل خط دوم حامل صورت گرفته و یک پرده بالاتر از ساز های مضرابی نت نویسی می شود.

رباب

اجزای تشکیل دهنده ساز رباب:

• پوست
• دسته
• سینه
• خرک
• دستان ها
• سرپنجه
• گوشی ها
• شیطانک
• سیم گیر
• کاسه طنینی

ساز رباب نیز مطعلق به ساز های زهی آرشه ای مقید می باشد که از پوست، نخ نایلون یا زه و چوب در درست کردن آن استفاده شده است. این ساز از کهن ترین ساز های نواحی ایران وآلات موسیقی ایرانی است که در حجاری ها و ادبیات رد و نشان آن به وضوح مشاهده می شود.

در بعضی مناطق آن را مانند تار و با مضراب می نوازند ولی در بعضی نواحی آن را همچون کمانچه و با آرشه می نوازند. این ساز شامل شش وتر اصلی است که به صورت دو به دو با هم دیگر یک صدا کوک می شوند.

وسعت معمول صدای این ساز تقریبا 1اکتاو و نیم می باشد و کلید نت نویسی آن به خاطر راحتی کلید سل خط دوم معرفی شده است اما به دلیل اینکه صدا دهی واقعی یک اکتاو بم تر از آن است توصیه می شود کلید فا خط چهارم مورد استفاده قرار گیرد.

تمبک

اجزای تشکیل دهنده تنبک:

• تنه
• نفیر دهانه ی کوچک
• دهانه بزرگ

تمبک یا تنبک از مشهور ترین ابزار های موسیقی ایرانی می باشد.نام دیگر تمبک ضرب بوده و ناگفته نماند از ساز های کوبه ای است. این ساز با استفاده از چوب درخت افرا ، گردو ،توت به شکل یک تکه در دو بخش تنه (حجیم تر) و نفیر (باریک تر) در سایز های متنوع ساخته می شود . اغلب تمبک های تک نوازی ها در سایز های کوچک و تمبک های ارکستر در سایز های بزرگتر می باشند.

روی حامل سه خطی نت نویسی تمبک به طوری که ناحیه مرکزی پوست روی خط اول ، ناحیه میانی روی خط دوم و ناحیه کناری پوست روی خط سوم نشان گذاری شده و یا گاهی با حامل هایی با خط های مختلف صورت میگیرد.

مطالب فوق که مطالعه کردید معرفی انواع ساز های زهی ایرانی بود که در اختیار شما مخاطبان هنر دوست قرار داده ایم . امید است این مطلب برای علاقه مندان به موسیقی و موزیک مفید واقع شود

موسیقی ما- «کیهان کلهر» -آهنگ‌ساز و نوازنده برجسته‌ی کمانچه- که پس از درگذشتِ استاد «محمدرضا شجریان» جمله‌ی «جان از تنِ آواز رفت» را نوشت؛ بارِ دیگر در رثای یارِ قدیم خود یادداشتی را منتشر کرد و در آن به این مساله اشاره کرد که: «اگر هزار چشم داشتم و هزار چشمه‌ی اشک روان، این داغ که بر قلبم نشسته را سرد نمی‌توانستم کرد.»

متن کامل این یادداشت به این شرح است:

اگر هزار چشم داشتم و هزار چشمه‌ی اشک روان، این داغ که بر قلبم نشسته را سرد نمی‌توانستم کرد.
نه، درد فراق و فقدان «محمدرضا شجریان» را به کلام نخواهم آورد، اما شرح زیستنش را چرا.
بعید و دور می‌بینم کس دیگری، به بلندای مسندی که او بر آن تکیه زده برسد.
مسندی که ارکانش اگرچه طی هجوم و تاخت و تاز یونانیان و اعراب و مغولان و جاهلان و متعصبان از گذشته تا امروز بارها لرزیده، اما هنوز پابرجاست.
مسندی که بر قلبهای مردم این خاک استوار است.
همه داغدارند، من نیز، اما بر این مرگ اشک نمی‌ریزم چرا که او زندگی را به زیباترین صورت زندگی کرد.
نسل آینده‌ی اهل فرهنگ و خصوصا دلدادگان آواز ایرانی از درخت تناوری چون شجریان جوانه میزند همانطور که او بر ریشه‌های عمیق فرهنگ کشورمان جوانه زد و طی راهی پر مشقت رشد کرد و سر به آسمان سایید.
همه ما به اقبالِ این هم‌عصری بسیار ازو اموخته‌ایم، اما سلوک و رفتاری که ما پس از مرگ او میکنیم مبیّن این خواهد بود که شجریان چه اثری در مردم و مخاطبانش گذاشته است.
می‌خواهم از شجریانی که می‌شناسم بگویم تا با معرفت بیشتر طریقش را پی‌گیریم و بستری که او به هزار دشواری درآن بالید را بشناسیم.من بخشی از آنچه اندوختم را با شما تقسیم میکنم و اگر عمری بود بیشتر خواهم گفت.
می‌گویم که سخت بکوشیم.
ازو بیاموزیم احترام گذاشتن به بزرگتر و آنان که حق پیشکسوتی در هر رشته و صنف دارند را.
ازو بیاموزیم احترام به تمام عقاید و باورها را، حتی وقتی سرسختانه با آن مخالفیم.
ازو بیاموزیم پشتکار و هدفمندی‌ و روحیه تحقیق و سوال و قانع نشدن به آنچه که تا این لحظه می‌دانیم را.
ازو جُستنِ راه، برای فراتر رفتن از شرایط موجود را بیاموریم.
ازو عشق و احترام به فرهنگ‌ها و اقوام، ورای لهجه و زبان و مرز و نژاد را بیاموزیم.
ازو وفاداری‌ به مردم را بیاموزیم.
ازو سرسختی و ایستادگی‌ در برابر ظلم و زشتی و دروغ و فریب را بیاموزیم.
اگر قرارمان بر بهتر شدن حال فرهنگ است همت کنیم، ادبیات بیاموزیم.
سعدی و فردوسی و نظامی و عطار و حافظ و اخوان و ابتهاج را بخوانیم. همت کنیم خط خوش و نوشتار صحیح فارسی را یاد بگیریم.
به آبادانی بیاندیشیم، باغبان باشیم، به طبیعت احترام بگذاریم و هر جا که ممکن شد از خاک، درخت برویانیم.
با حوصله و تمرکز موسیقی خوب بشنویم.
مهمترین رسالت او زنده داشتن‌ «موسیقی و آواز» بود در کنار معدود معاصرانش، پس آوازش را بشنویم، آواز قُدما را که شجریان عصاره‌ی آن بود، طاهرزاده را ظلی و قمر و اقبال و سیدعلی‌اصغر کردستانی را ادیب و تاج و بنان را که هر کدام در زمان خود این مشعل را روشن نگاهداشتند تا وارث برسد.
بمن بگویید در تاریخ کدام کشور می‌توان اینهمه نام بزرگ و تاثیر گذار فقط در یک رشته‌ی هنری و فقط در صد و چند سال را، مقارن و نفس به نفس و پی در پی هم دید؟ کدام فرهنگ دنیا این بخت را داشته که فقط طی یک قرن دو نابغه‌ در آواز، مانند قمرالملوک وزیری و شجریان را بدنیا هدیه کند؟ دو نماد اثرگذار اجتماعی در تصمیم گیری ها و انتخاب مواضع درست و ایستادن در کنار مردم.
روایت را شنیده ایم از روزگاری که هنوز رسانه‌ به صورت اکنون نبود و اخبار بکُندی جابجا می‌شدند. از روزگاری که قمر به قصد کنسرت مسافر رشت می‌شود، کیلومترها مانده به شهر رشت روستاییان به استقبال قمر می‌آیند، روستاییانی که از قضا دست پُری هم نداشته اند کنار جاده دامهایشان را پیش قدم قمر قربانی میکرده‌اند.
تا امروز و شجریان و ملتی که در فقدانش عزادارند.
اینان محصول پُر بَروبارِ فرهنگند، فرهنگی که هر تغییری در سیاست و اجتماع از آن صادر می‌شود. فرهنگ که بد باشد سیاست فاسد و اجتماع در نشیب است.
فرهنگ که خوب باشد سیاست شفاف و اجتماع در فراز است.
همت کنیم، متحد و همدل شویم در بازسازی فرهنگ کشورمان چرا که خاک ما، فرهنگ ماست و فرهنگ تنها سرزمینی ست که حدود و مرز نمی‌شناسد و فرهنگ تنها مایه و اصلیست که بی جنگ و خونریزی بر هر سلاحی پیروز می‌شود، پس هرجا که فرهنگ ایرانی را بگسترانیم انگار خاکمان را گسترانیده‌ایم.
به هر طریق و هر نشان، پیامبر همدلی و اتحاد باشیم، نه یادآور تفرقه و نفاق.
کاری به از ما بهتران و بالا نشینان ندارم، خودمان را می‌گویم، ما مردم سرزمین سختی‌هاییم، مردمی هنوز جنگ‌زده، هنوز سیل‌زده، هنوز زلزله‌زده، مردم کویر و قنات ، مردم کوهستان‌های صعب و خشن، مردمِ شمال و جنوبی در خطر همیشگی تاخت و تاز که تنها به زنجیر فرهنگ بهم پیوسته‌ایم و این پیوستگی جز به لبخند و مهر و عشق و غمخواری، نمی‌پاید.
.
با ارادت
کیهان کلهر